آزمایش گاز خون شریانی چیست و به چه دلیل انجام می‌شود – بخش (۱)
آزمایش گاز خون شریانی (ای.بی.جی.) میزان اسیدی بودن (pH) و سطح اکسیژن و کربن دی‌اکسید را در خون شریانی اندازه می‌گیرد. این آزمایش جهت بررسی عملکرد شش‌ها در زمینه انتقال اکسیژن به خون و زدودن کربن دی‌اکسید از خون انجام می‌شود.
با عبور خون از ریه، اکسیژن وارد خون شده و کربن دی‌اکسید از خون خارج شده و داخل شش‌ها می‌رود. آزمایش ای.بی.جی. روی خون شریانی جهت اندازه‌گیری سطح اکسیژن و کربن دی‌اکسید قبل از ورود به بافت‌های بدن، انجام می‌شود. آزمایش ای.بی.جی، موارد زیر را اندازه می‌گیرد:
- فشار نسبی اکسیژن (PaO2). که فشار اکسیژن محلول در خون و عملکرد اکسیژن در زمینه عبور از مسیر هوایی ریه به خون را اندازه می‌گیرد.
- فشار نسبی کربن دی‌اکسید (PaCO2). که فشار کربن دی‌اکسید محلول در خون و عملکرد کربن دی‌اکسید در زمینه خروج از بدن را اندازه می‌گیرد.
- pH. یون‌های هیدروژن (+H) در خون را اندازه می‌گیرد. pH خون معمولاً بین ۷٫۳۵ و ۷٫۴۵ است. pH کمتر از ۷٫۰، اسید و pH بیشتر از ۷٫۰، قلیا نام دارد. پس خون کمی قلیایی است.
- بی‌کربنات (HCO3). بی‌کربنات ماده‌ای شیمیایی (بافر) است که مانع از اسیدی شدن یا قلیایی شدن بیش‌ازحد خون می‌شود.
- مقدار اکسیژن (O2CT) و غلظت اکسیژن (O2Sat). مقدار اکسیژن، میزان اکسیژن در خون را اندازه می‌گیرد. غلظت اکسیژن، مقدار اکسیژن را در هموگلوبین سلول‌های خون اندازه می‌گیرد.
برای آزمایش ای.بی.جی. از خون شریانی نمونه‌گیری می‌شود. اکثر آزمایش‌های خون روی نمونه خون سیاهرگ انجام می‌شود یعنی خونی که از بافت‌های بدن عبور کرده و اکسیژن آن مصرف‌شده و کربن دی‌اکسید تولید شده است.
چرا آزمایش گاز خون شریانی انجام می‌شود؟
آزمایش گاز خون شریانی به دلایل زیر انجام می‌شود:
- تشخیص بیماری‌های ریوی و مشکلات تنفسی حاد مانند آسم، فیبروز کیستیک یا بیماری مزمن انسداد ریه (COPD).
- مشاهده روند پیشرفت درمان بیماری‌های ریوی.
- تشخیص نیاز به اکسیژن بیشتر یا کمک به تنفس (تنفس مصنوعی).
- تشخیص اینکه هنگام استفاده از اکسیژن در بیمارستان، اکسیژن کافی دریافت می‌کنید.
- اندازه‌گیری سطح اسید-قلیا در خون افرادی که دچار اختلالات قلبی، اختلالات کلیوی، دیابت حاد، اختلال خواب و عفونت‌های شدید و مصرف بیش‌ازاندازه مواد مخدر هستند.
مقدمات انجام آزمایش
موارد زیر را با پزشک در میان بگذارید:
- اگر قبلاً مشکلات خونریزی داشتید یا رقیق‌کننده‌های خون مانند آسپیرین یا وارفارین (کومادین) مصرف می‌کنید.
- اگر دارو مصرف می‌کنید.
- اگر به دارویی مانند داروهایی که برای بی‌حس کردن پوست استفاده می‌شوند، آلرژی دارید.
اگر در حال اکسیژن‌تراپی باشید، ۲۰ دقیقه قبل از انجام آزمایش خون، اکسیژن را قطع می‌کنند (آزمایش «هوای اتاق»). اگر نتوانید بدون اکسیژن نفس بکشید، اکسیژن قطع نخواهد شد.
هرگونه نگرانی خود را درباره لزوم انجام آزمایش، خطرات آن، چگونگی انجام آن یا نتایج آن با پزشک در میان بگذارید.
این آزمایش چگونه انجام می‌شود؟
نمونه خون شریانی معمولاً از مچ دست گرفته می‌شود اما ممکن است از شریان کشاله ران (شریان رادیال) یا شریان بازو در بالای آرنج (شریان براکیال) هم گرفته شود. روی یک صندلی می‌نشینید، بازویتان را باز می‌کنید و مچ دستتان را روی یک بالشتک قرار می‌دهید. شاید فردی که قرار است از خونتان نمونه‌برداری کند، دستتان را به جلو و عقب بچرخاند تا ضربان را در مچتان پیدا کند.
شاید برای حصول اطمینان از اینکه جریان خون دستتان نرمال است، آزمایش آلن انجام شود. آزمایش گاز خون شریانی روی دستی که برای دیالیز استفاده شده یا در ناحیه‌ای که دچار عفونت یا التهاب است، انجام نمی‌شود.
فرد نمونه‌گیر، مراحل زیر را انجام خواهد داد:
- محل موردنظر آزمایش را با الکل تمیز می‌کند. شاید جهت بی‌حس کردن آن ناحیه، داروی بی‌حسی موضعی تزریق کند.
- سوزن را درون شریان فرومی‌برد. شاید به بیش از یک سوزن نیاز باشد.
- باید تاز مانی که سرنگ پر از خون می‌شود صبر کنید. در مدت نمونه‌گیری حتماً تنفس عادی داشته باشید.
- وقتی سوزن را بیرون آورد، یک پنبه یا گاز استریل روی آن ناحیه می‌گذارد.
- یک چسب زخم روی محل تزریق بگذارید و به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه فشار دهید (اگر داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید یا مشکلات خونریزی دارید، بیشتر فشار دهید).
هنگام آزمایش چه حسی خواهید داشت؟
گرفتن خون از شریان دردناک‌تر از گرفتن خون از سیاهرگ است زیرا شریان‌ها عمیق‌تر هستند و عصب‌ها از آن‌ها محافظت می‌کنند.
- اکثر افراد درد کوتاه و شدیدی هنگام فرورفتن سوزن در شریان احساس می‌کنند. اگر داروی بی‌حسی موضعی تزریق شود، احتمالاً هیچ‌چیزی احساس نخواهید کرد یا اینکه هنگام فرورفتن سوزن در پوست کمی احساس گزش یا نیشگون خواهید کرد.
- اگر فرد نمونه‌گیر در پیدا کردن شریان مشکل داشته باشد، شریان شما باریک باشد یا نسبت به درد بسیار حساس باشید، احتمالاً درد بیشتری حس خواهید کرد.
محصولات مرتبط:
 |
 |
این مطالب را نیز بخوانید: