نکاتی درباره نگهداری صحیح از تجهیزات آزمایشگاهی
نگهداری صحیح از تجهیزات آزمایشگاهی یکی از مهم‌ترین وظایف در هر آزمایشگاهی است، آلودگی موجب توقف پروژه و عدم اعتبار نتایج آزمایشگاهی می‌شود. هزینه نگهداری معمولاً یکی از گران‌ترین هزینه‌های بودجه آزمایشگاهی است اما برای صحت عملیات آزمایشگاهی ضروری است. این مقاله به نکاتی درباره نگهداری صحیح از تجهیزات آزمایشگاهی می‌پردازد. ابتدا به نقش تکنیسین‌های آزمایشگاه می‌پردازیم.
تکنیسین‌های آزمایشگاه: نقشی تأثیرگذار
تکنیسین‌های آزمایشگاه در بخش‌های مختلفی مشغول به کار هستند، از صنعت دارویی گرفته تا آموزش، صنعت پزشکی و سازمان‌های دولتی. وظایفی که تکنیسین‌ها به عهده دارند به نیازهای ویژه صنعت و کارفرما بستگی دارد. برخی از این وظایف عبارتند از:
- دریافت، ثبت و انجام آزمایش روی نمونه‌ها
- تمیز کردن و نگهداری از تجهیزات آزمایشگاهی
- کار با مواد شیمیایی و نگهداری و انبار کردن صحیح آن‌ها
- تهیه گزارش و به‌روزرسانی پایگاه داده‌ها
بسیاری از تکنیسین‌های آزمایشگاه وظیفه مهم تمیز و مرتب نگه‌داشتن و نگهداری از آزمایشگاه را به عهده دارند که شامل فهرست کردن تجهیزات، ضدعفونی کردن سطوح و تجهیزات قبل و بعد از استفاده و دور ریختن نمونه‌ها، مواد شیمیایی و پسماندهای بیولوژیک خطرناک آزمایشگاهی بر اساس قوانین لازم‌الاجرا است.
تکنیسین‌های پزشکی/بالینی آزمایشگاه
تکنیسین‌های پزشکی/بالینی آزمایشگاه نقش مهمی در فرایند مراقبت‌های بهداشتی دارند. فعالیت آن‌ها، به پزشکان در پیشگیری، کشف به هنگام و تشخیص بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های عفونی و سرطان کمک می‌کند. تکنیسین‌های پزشکی/بالینی آزمایشگاه معمولاً تحت نظارت پزشک، تکنولوژیست پزشکی یا مدیر آزمایشگاه است و آزمایش‌های متعدد و بسیاری کارهای دیگر را انجام می‌دهد. حوزه‌هایی که تکنیسین پزشکی/بالینی در آن‌ها تخصص دارند، عبارتند از:
- میکروبیولوژی
- ایمونولوژی
- هماتولوژی
- بیولوژی مولکولی
- سیتوتکنولوژی
- شیمی بالینی
تکنیسین‌های پزشکی آزمایشگاه فعالیت‌های متعددی انجام می‌دهند ازجمله آماده‌سازی نمونه‌ها و گرفتن و آنالیز نمونه‌های خون، ادرار و بافت. تکنیسین‌های آزمایشگاه سازگاری خون را برای پیوند می‌سنجند، آزمایشگاه‌ها را تجهیز و ضدعفونی می‌کنند، داده‌های آزمایش‌ها را ثبت می‌کنند و سوابق پزشکی بیماران را به‌روز می‌کنند. آن‌ها معمولاً باید با تجهیزات پیچیده آزمایشگاهی مانند میکروسکوپ‌ها، سانتریفیوژها، هیدرومترها، آنالیزورهای خودکار و شمارنده‌های سلولی کار کنند.
استریل و مرتب کردن آزمایشگاه
برای جلوگیری از آلودگی و به دست آمدن نتایج صحیح، مرتب کردن و ضدعفونی صحیح تجهیزات آزمایشگاهی اهمیت حیاتی دارد. در ادامه به بهترین روش‌های این کار در محیط آزمایشگاه اشاره خواهیم کرد.
لباس و تجهیزات محافظتی
- محل کار باید ضدعفونی باشد و نور خوبی داشته باشد.
- تکنیسین آزمایشگاه باید همیشه هنگام کار با نمونه‌ها از روپوش آزمایشگاه، ماسک، دستکش آزمایشگاه و عینک مخصوص استفاده کند.
- هنگام کار با مواد شیمیایی بالقوه خطرناک یا هنگام تمیز کردن تجهیزات حاوی مواد شیمیایی سمی که ممکن است به چشم‌ها، پوست و غشاهای مخاطی آسیب برسانند، باید از تجهیزات محافظتی بسیار مقاوم استفاده کرد.
تمیز کردن ظروف شیشه‌ای آزمایشگاه
تمیز و استریل بودن ظروف شیشه‌ای خصوصاً در آزمایشگاه پزشکی بسیار اهمیت دارد. آلودگی موجب می‌شود که نتیجه آزمایش اشتباه باشد. همه ظروف شیشه‌ای باید کاملاً عاری از چربی و آلاینده‌های دیگر باشند.
تمیز بودن ظروف شیشه‌ای زمانی اهمیتش بیشتر می‌شود که برای اندازه‌گیری حجم مایعات از آن‌ها استفاده می‌شود. چربی یا آلاینده‌های دیگر مانع از خیس شدن یکنواخت ظروف شیشه‌ای می‌شود. این امر از چسبیدن یکنواخت مایه به دیواره جلوگیری می‌کند که موجب بروز خطا در اندازه‌گیری حجم می‌شود.
نکاتی برای تمیز کردن ظروف شیشه‌ای:
- از شوینده‌های مخصوص ظروف شیشه‌ای آزمایشگاهی مانند آلکونوکس یا لیکویینوکس استفاده کنید.
- در کل، ظروف شیشه‌ای را با محلول مناسب بشویید، سپس چندین بار با آب مقطر بشویید و در نهایت با آب دیونیزه بشویید.
- مواد شیمیایی آزمایشگاهی محلول در آب (مثل محلول ساکروز) را سه تا چهار بار با آب دیونیزه بشویید و در نهایت با آب مقطر بشویید.
- مواد شیمیایی آزمایشگاهی غیرمحلول در آب (مانند هگزان) را دو تا سه بار با اتانول یا استون بشویید و در نهایت سه تا چهار بار با آب دیونیزه بشویید.
- ظروفی را که حاوی پسمانده غیرمحلول در آب چسبنده هستند باید به‌خوبی با برس بشویید.
- اسیدهای قوی (مانند هیدروکلریک اسید و سولفوریک اسید) را زیر هواکش قوی با آب شیر بشویید سپس چندین بار با آب دیونیزه بشویید.
- اسیدهای ضعیف (مانند استیک اسید، نیتروس اسید و اسیدهای رقیق‌شده) را چندین بار با آب دیونیزه بشویید.
- بازهای قوی (مانند سدیم هیدروکسید) را زیر هواکش قوی با آب شیر بشویید سپس چندین بار با آب دیونیزه بشویید.
- بازهای ضعیف (مانند آمونیاک) را با آب شیر بشویید سپس سه تا چهار بار با آب دیونیزه بشویید.
- همیشه با حلال‌های ملایم شروع کنید و در صورت لزوم از حلال‌های قوی استفاده کنید.
خشک‌کردن (یا خشک نکردن) ظروف شیشه‌ای
خشک‌کردن ظروف شیشه‌ای با حوله‌های کاغذی یا استفاده از هوای پرفشار توصیه نمی‌شود زیرا در این روش‌ها ممکن است فیبر و ناخالصی منتقل شود که محلول را آلوده می‌کنند. بهتر است ظروف شیشه‌ای در قفسه‌ها خودبه‌خود خشک شوند. خیس گذاشتن ظروف شیشه‌ای درصورتی‌که بخواهید کمی بعد داخل آن‌ها آب بریزید اشکالی ندارد اما توجه داشته باشید که این کار بر غلظت محلول نهایی تأثیر می‌گذارد.
اگر باید فوراً یا بلافاصله پس از شستن از ظرف شیشه‌ای استفاده کنید و باید ظرف خشک باشد، آن را دو تا سه بار با استون بشویید زیرا آب آن از بین می‌رود و استون هم به‌سرعت خشک می‌شود.
قوانین ایمنی عمومی در آزمایشگاه
- دقت کنید که مواد شیمیایی و نمونه‌ها به‌درستی برچسب خورده و مرتب شده باشند.
- هرگز با دهانتان پمپ نکنید (پیپت)! فارغ از اینکه ماده چیست حتی اگر فقط آب باشد هرگز نباید با دهان پمپ کنید. از پیپت خودکار یا حباب پیپت استفاده کنید.
- همیشه لباس مناسب بپوشید شلوار بلند بهتر از شلوارک یا دامن کوتاه است، صندل نپوشید و از لنز استفاده نکنید. همیشه از عینک ایمنی مخصوص و روپوش آزمایشگاهی استفاده کنید.
- استفاده از تجهیزات ایمنی مانند شوینده چشم، دوش، پتوی اطفای حریق و کپسول اطفای حریق و… را یاد بگیرید.
- هرگز در آزمایشگاه چیزی نخورید و ننوشید. خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها موجب آلودگی می‌شوند یا خودشان آلوده می‌شوند.
- مواد شیمیایی را با روش صحیح دور بریزید. برخی مواد شیمیایی را قانوناً می‌توان درون فاضلاب ریخت اما برخی دیگر باید به روشی ویژه دفع شوند. انواع مواد شیمیایی را که دفع آن‌ها در فاضلاب بی‌خطر است، بشناسید.
- اگر هنگام کار در آزمایشگاه سرگیجه و حالت تهوع دارید، مخصوصاً اگر کنار هواکش هستید، فوراً آزمایشگاه را ترک کنید و علائم خود را به سرپرستتان اطلاع دهید.
- اگر جیوه را روی زمین ریختید یا دماسنج را شکستید، آن را تمیز نکنید مگر اینکه آموزش ویژه این کار را دیده باشید. در غیر این صورت با تیم نظافت مخصوص تماس بگیرید.
نگهداری و تمیز کردن صحیح تجهیزات آزمایشگاهی و رعایت قوانین ایمنی در آزمایشگاه به شما کمک می‌کند تا از آلودگی و حادثه جلوگیری کنید و ایمنی و کارایی را تضمین می‌کند.
این مطالب را نیز بخوانید: