علائم هشدار دهنده در مورد کمبود سدیم و درمان‌هایی برای جبران این مسئله
وجود سدیم جهت عملکرد مناسب سیستم‌های بدن ضروری است. این مقاله به شما کمک خواهد کرد تا از علل، علائم و درمان سطوح پایین سدیم خون اطلاع کسب نمایید.
علت کمبود سدیم در بدن چیست ؟
انسان سدیم را به شکل کلرید سدیم مصرف می‌کند. نام علمی نمک معمولی، کلرید سدیم می‌باشد. وجود این عنصر قلیایی جهت حفظ حیات بسیار ضروری است. به‌طوری‌که در مایعات خارج سلولی موجود می‌باشد . این عنصر همچنین در استخوان‌ها، بزاق، و آنزیم‌ها وجود دارد .
سدیم و یا Na کاتیون (یون مثبت) غالب در مایع خارج سلولی بوده و همراه با پتاسیم که یکی دیگر از کاتیون‌های مهم موجود در مایعات داخل سلولی است، همکاری می‌کند.
سدیم نقش مهمی در توزیع آب بدن ایفا می‌کند. این عنصر به حفظ فشار خون و تعادل اسید و باز کمک می‌نماید. جهت تحریک انقباض عضلات وجود آن ضروری است. به‌طوری‌که از عناصر و مولفه‌ی اصلی اعصاب به حساب می‌آید. کلسیم و دیگر مواد معدنی به سبب وجود سدیم، در فرم محلول نگه داشته می‌شوند.
سدیم همچنین موجب تحریک غدد آدرنال شده و به جلوگیری از گرمازدگی کمک می‌کند. سدیم همراه با کلرید و بی‌کربنات تعادل ذرات باردار الکتریکی در مایعات و بافت‌ها را حفظ می‌نماید.
منابع سدیم
سدیم در مواد غذایی که مصرف می‌کنیم، یافت می‌شود، منبع اصلی نمک طعام معمولی که به عنوان چاشنی انواع غذا مورد استفاده قرار می‌دهیم، همین سدیم می‌باشد. دیگر منابع غذایی سدیم، سس سویا، خیارشور، زیتون و ساورکراوت (کلم‌پیچ خورد شده که نمک می‌زنند و در آب خود می‌جوشانند) می‌باشند
شما حتی نمک را از گوشت شور، ماهی، تنقلات شور، عصاره آبگوشت، پنیر فرآوری شده، سوپ فوری، رشته فرنگی و ….. به‌دست می‌آورید.
از میان گروه مواد غذایی طبیعی، سبزیجاتی مانند ساقه خشک شده‌ی نیلوفر آبی، سبزیجات برگ‌دار، بنشن، و حبوبات مواد غذایی سرشار از سدیم می‌باشند. این ماده ی معدنی همچنین در صدف، هویج، چغندر، کرفس، شیر، آرتشیو، گوشت گاو خشک شده، مغز، کلیه یا قلوه و بیکن نیز وجود دارد.
موارد مصرف سدیم
عضلات و اعصاب زمانی وظایف خود را به خوبی انجام می‌دهند که مقادیر کافی سدیم را از طریق خوراک روزانه دریافت نمایند . با کمک سدیم، بدن فشار خون و میزان خون را کنترل می‌کند. این ماده‌ی معدنی به دلیل داشتن ویژگی حفظ آب در بافت‌های بدن، در درمان اسهال، گرفتگی عضلانی، کم‌آبی بدن و تب به‌کار می‌رود.
سدیم به انتقال عصبی و انقباض عضلات که شامل ضربان و تپش قلب می‌شود، کمک می‌کند این ماده، تعادل یون‌های مثبت و منفی را در بافت‌ها و مایعات بدن حفظ می‌نماید.
نقش سدیم در بدن
۱ – در جلوگیری از ناتوانی در گرما و آفتاب‌زدگی موثر است.
۲ – عمل اعصاب و عضلات را تقویت می‌کند. در منقبض شدن عضلات موثر است.
۳ – آب بدن را تنظیم می‌کند، در نتیجه با افزایش یا کاهش مصرف آب، بدن دچار تورم یا خشکی نمی‌شود.
۴ – به هدایت امواج عصبی کمک می‌کند.
۵ – با وجود سدیم میزان ثبات اسیدی – بازی بدن حفظ می‌شود یا به عبارتی سدیم در تنظیم Ph بدن موثر است.
۶ – یک نقش جالب سدیم این است که موجب جذب بهتر قندهای ساده و اسیدهای آمینه که اجزا تشکیل‌دهنده مواد نشاسته‌ای و پروتئین‌ها هستند، می‌شود.
۷ – سدیم در شیره‌های گوارشی که موجب هضم غذا می‌شوند، وجود دارد.
۸ – سدیم در استخوان‌ها نیز موجود است.
میزان نیاز به سدیم
روزانه ۲۰۰ میلی‌گرم سدیم، حداقل نیاز یک فرد بالغ را برآورده می‌کند. معمولاً افراد خیلی بیشتر از این میزان و به‌طور متوسط ۷ تا ۱۱ گرم در روز، نمک مصرف می‌کنند که از این طریق ۴ گرم سدیم روزانه دریافت می‌شود. مهم‌ترین منبع دریافت سدیم، نمک است، ولی به‌طور طبیعی در بعضی از مواد غذایی مثل گوشت‌ها و سبزیجات نیز موجود است.
غذاهای آماده و کنسرو شده، مقدار زیادی نمک دارند. از این‌رو به افراد دچار فشار خون بالا توصیه می‌شود، مواد غذایی کنسرو و فرآوریشده را مصرف نکنند.
نقش سدیم در گرفتگی عضلات
برخی عقیده دارند که نیازی به این کار نیست. شاید برای بعضی این موضوع صدق پیدا کند. ولی بدن هر شخص با شخص دیگر فرق می‌کند. به همین خاطر فرد می‌بایست کاری را انجام دهد که برایش کارایی دارد.
زمانی که قصد کاهش سدیم را دارید می‌بایست خیلی مراقب باشید. چون احتمال بروز یک سری مشکلات که شایع‌ترین آن‌ها گرفتگی عضلانی است وجود دارد. اولین چیزی که اکثر مواقع برای گرفتگی عضله توصیه می‌کنند اضافه کردن پتاسیم است . ا
یکی از اصلی ترین کارهای سدیم و پتاسیم تنظیم مایعات درون بدن است. البته سدیم و پتاسیم دارای عملکرد دیگری نیز در بدن هستند . پتاسیم که از آن به عنوان الکترولیت نیز نام می‌برند. در درون سلول حضور دارد و سدیم نیز در مایع بیرون سلول قرار دارد.
سلول‌های داخل بدن چندین وظیفه دارند که از جمله می‌توان به ارسال پیام‌های عصبی، انقباض عضلانی عملکرد قلب و ….. نام برد. مایعات داخل سلولی به تداوم بقاء بدن کمک می‌کنند. نسبت دقیق سدیم به پتاسیم در داخل و خارج سلول‌ها جزء یکی از موارد حیاتی است که بدن به آن وابستگی شدید دارد .
وقتی سطح سدیم و پتاسیم کاهش یابد چه اتفاقی می‌افتد؟ از علائم کاهش پتاسیم می‌توان به خستگی، ضعف عضلانی و گرفتگی عضلانی و فلج روده‌ها که نهایتاً منجر به تجمع گاز و نفخ و درد شکم اشاره کرد. برخی از علائم کمبود سدیم می‌توان به سردرد، بی‌خوابی، استفراغ، گرفتگی عضلانی، خستگی، گیجی و …. اشاره کرد.
همان‌طور که ملاحظه کردید علائم کمبود سدیم و کمبود پتاسیم خیلی شبیه به هم هستند و به همین خاطر هست که افراد دچار سردرگمی در خصوص افزایش هر یک از این دو می‌شوند. زمانی که فرد دچار گرفتگی عضله می‌شود. به صورت اتوماتیک‌وار فکر می‌کند که نیاز به پتاسیم دارد.
در صورتی‌که شاید نیاز به افزایش سدیم دریافتی و یا کاهش پتاسیم دریافتی داشته باشد. زمانی که سدیم را از برنامه‌ی غذایی کم می‌کنید و دچار گرفتگی عضله می‌شوید. نیازی به مصرف پتاسیم بیشتر ندارید چون مشکل‌تان بر هم خوردن بالانس پتاسیم به سدیم است و اصل مشکل‌تان در عدم دریافت کافی سدیم است.
در این شرایط میزان مصرف آب‌تان خیلی بالا است بدن هم آب را در خود نگه نمی‌دارد. وقتی در حال تمرین هستید بدن آب و سدیم بیشتری را از طریق تعریق از دست می‌دهد و در این دوران در رژیم غذایی‌تان سیب‌زمینی که یک منبع غنی از پتاسیم است نیز به وفور وجود دارد.
در ضمن مولتی‌ویتامین‌هایتان نیز حاوی پتاسیم هستند. این‌طور است که سطح سدیم کاهش قابل ملاحظه‌ای کرده و از سوی دیگر سطح پتاسیم خیلی بالا رفته بهترین راه به‌منظور برقراری توازن در کاهش پتاسیم دریافتی است. با جابه‌جا کردن یک در میان سیب‌زمینی با برنج در وعده‌های غذایی می‌توانید تا حدودی از میزان پتاسیم دریافتی از طریق رژیم غذایی بکاهید.
حذف نمک خطری جدی برای بدن
مصرف زیاد سدیم و عوارض نامطلوب ناشی از آن یکی از مسائلی است که افراد را به مصرف کمتر سدیم متوجه می‌کند. نخستین عارضه‌ای که از مصرف زیاد سدیم بر جا می‌ماند، فشار خون است و فشار خون بالا از عوامل موثر در ابتلا به بیماری‌های قلبی، کلیوی و سکته است. سدیم یک ماده معدنی حیاتی در حفظ سلامت بدن است
بدون سدیم اعصاب و ماهیچه‌ها عملکرد مطلوبی نداشته و جذب مواد معدنی با اختلال رو‌به‌رو می‌شود. علاوه بر این که بدون سدیم بدن قادر نخواهد بود آب مورد نیاز و تعادل مواد معدنی خود را حفظ کند.
سدیم در واقع مانند یک فشار سنج عمل کرده و در سیستم فشار بدن و برخی دیگر از فعالیت‌های حیاتی مانند تنظیم فشار خون، تعادل مایعات، بهبود انقباضات ماهیچه‌ای و انتقالات عصبی، تحریک انقباضات ماهیچه‌ای به عنوان یک مولفه‌ی حیاتی از اعصاب، نگه داشتن کلسیم و سایر مواد معدنی به صورت محلول در آب و تحریک غده آدرنال نقش موثری را ایفا می‌کند.
دکتر مجید کلاهدوزان پزشک و کارشناس تغذیه در رابطه با نقش سدیم می‌گوید: (سدیم از الکترولیت‌های اصلی خارج سلولی است)
علائم کمبود سدیم
این علائم احساس ضعف، بی‌تفاوتی، تهوع، گرفتگی عضلات دست و پا را شامل می‌شود. فرد ممکن است دچار کشیدگی عضلانی و تشنج گردد . این کمبود، در موراد بسیار نادر، ممکن است به علت فشار خون بسیار پایین به شوک منجر شود.
به این دلیل که مغز به ویژه نسبت به سدیم حساس می‌باشد، علائم دیگر آن شامل موارد عصبی مانند گیجی، کندی، از دست دادن حرکت بازتابی، تشنج، و یا حتی کما و مرگ می‌باشد. افراد مسن‌تر احتمال آنکه دچار علائم شدید شوند، در آن‌ها بیشتر است.
درمان
تنها به اضافه کردن یک قاشق مرباخوری نمک به ظرف غذا نمی‌توان به افزایش سدیم خون کمکی کرد. ضرورت دارد که پزشک علت دقیق این ماده‌ی معدنی را مورد شناسایی قرار دهد. چنانچه علت آن، نارسایی کلیه، نارسایی قلبی، و یا SIADH باشد، پزشک بر طبق آن دوره ی درمانی خاصی را در نظر خواهد گرفت.
درمان کمبود سدیم شامل تزریق محلول نمک داخل ریوی، محدود ساختن آب مصرفی، تجویز داروهای ادرارآور و یا دیورتیک می‌شود. فردی که دچار کمبود سدیم است، تحت نظارت قرار می‌گیرد به این دلیل که برقراری سریع تعادل ممکن است به نارسایی قلبی منجر شود.
کمبود سدیم معمولاً در دوندگان ماراتن و یا دوندگان و ورزشکارانی که ورزش‌های استقامتی انجام می‌دهند دیده می‌شود.
به این دلیل که در حین دویدن به‌طور مداوم آب می‌نوشند، سطح مایعات بدن آن‌ها بالا رفته و منجر به رقیق شدن سدیم می‌گردد. این وضعیت همچنین مسمومیت آب نامیده می‌شود. بنابراین، به این افراد توصیه به نوشیدن نوشیدنی‌های ورزشی، ژل‌های ورزشی، یا سایر مکمل‌های جایگزین الکترولیت می‌شود.
این مطالب را نیز بخوانید: